معرفی فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)
فرودگاه بین‌المللی امام خمینی در ۳۰ کیلومتری تهران، در حوزه اداری و سیاسی شهرستان ری میان بزرگراه تهران-قم در یک سایت ۱۴ هزار هکتاری قرار گرفته‌است. این فرودگاه به عنوان جایگزین فرودگاه بین‌المللی مهرآباد طراحی گردید که اکنون در داخل بافت شهر تهران قرار گرفته‌است. فرودگاه امام را شرکت فرودگاههای کشور اداره می‌کند و مرکز فعالیت شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر، ماهان، آسمان، قشم، کاسپین، تابان و زاگرس است. تا اوت ۲۰۱۴ فرودگاه امام خمینی میزبان بیش از ۴۰ شرکت هواپیمایی بوده که با بیش از ۷۰۰ پرواز هفتگی تهران را به شهرهایی در بیش از ۳۰ کشور جهان متصل می‌کنند.
فاز یک فرودگاه امام خمینی دارای یک ترمینال مسافربری فعال با ظرفیت جابجایی ۶/۵ میلیون مسافر و ۱۲۰ هزار تن بار در سال بوده و فاز ۲ فرودگاه نیز در حال ساخت است. در شهریور ۹۳ پل ارتباطی فاز ۱ و ۲ با تغییر کاربری به عنوان ترمینال موقت حجاج مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۳٬۳۵۹ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۷٬۸۲۱٬۳۶۹ کیلوگرم بار و ۱۴۸٬۰۲۰٬۴۱۵ نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند.
تاریخچه
پیشنهاد ساخت این فرودگاه به سال ۱۳۴۶ و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی ایران بین اروپا و آسیا بازمی‌گردد. این طرح در سال ۱۳۵۱ و با نام «فرودگاه آریامهر» به تصویب هیئت دولت وقت ایران رسید.
در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۷) کار ساخت فرودگاه با همکاری شرکت‌های آمریکایی و ایرانی آغاز شد. نام شرکت آمریکایی عهده‌دار معماری پروژه TAMS بود که قصد تکمیل فرودگاه را تا سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی) با بودجه ۱ میلیارد دلار داشت. اما با رخداد انقلاب ایران این طرح متوقف و کنار گذاشته شد. پس از جنگ و در سال ۱۳۷۴ یک شرکت فرانسوی و چند شرکت ایرانی کار ساخت آن را از سر گرفتند و نهایتاً اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز نخست آن به‌طور ناقص افتتاح شد. طی مناقصه‌ای که وزارت راه برگزار کرد، یکی از مهمترین موارد جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران با حضور شرکت ترکیه‌ای - اتریشی «تاو» رخ داد که مسئول بخش‌های کترینگ و هندلینگ فرودگاه شد. در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز اول از فرودگاه بین‌المللی تهران با حضور وزیر راه و ترابری و مقامات داخلی و خارجی افتتاح شد. در جریان گشایش فرودگاه نیروهای زمینی و هوایی سپاه پاسداران به فرودگاه حمله‌ور و مانع از گشایش و فرود نخستین هواپیما بر آن شدند. علت حمله واگذاری بخشی از خدمات فرودگاه به شرکت ترکیه‌ای «تاو» اعلام شد. میگ‌های سپاه اولین هواپیمایی که قصد فرود در این فرودگاه را داشت به سمت فرودگاه مهرآباد هدایت کردند.
مهدی کروبی، رئیس وقت مجلس، این اقدام را آبروریزی برای کشور خواند و هیئت دولت خواستار محاکمه فرماندهان حمله به فرودگاه شد. این عمل سپاه، خاتمی را به شدت عصبانی کرد و وی را تا آستانۀ استعفا پیش برد. نشریه اکونومیست هم نوشت:
کوشش‌ها محمد خاتمی، رئیس‌جمهور ایران برای به ارث گذاشتن فرودگاهی در سطح استانداردهای جهانی برای ایرانیان پیش از اتمام دوره هشت ساله ریاست جمهوری اش در تابستان آتی حال و هوای خنده آوری به خود گرفته‌است.
احمد خرم، وزیر راه و ترابری دولت خاتمی، اعلام کرد که تا محاکمه فرماندهان سپاه فرودگاه افتتاح نخواهد شد. وی بعدها در مصاحبه‌ای با وب‌گاه کلمه در مورد اتفاقات روز افتتاح فرودگاه ماجرا را از دید خود شرح داد. فرودگاه نهایتاً در روزهای آخر دولت محمد خاتمی نیمه کاره افتتاح و نگهداری آن با مصوبۀ مجلس هفتم به شش شرکت ایرانی واگذار شد. در زمان دولت نهم، به دستور رئیس‌جمهور وقت تمام پروازهای بین‌المللی تهران از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی منتقل شد. علت حمله سپاه و فشارهای مجلس هفتم برای لغو قرار داد با شرکت‌های ترکیه‌ای «تاو» و «ترک سل» منافع مالی محافظه کاران و حضور شرکت‌های وابسته به ایشان (از جمله شرکت‌های وابسته به قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه) در مناقصات بوده‌است. این اقدامات همچنین موجب دلسرد شدن سرمایه‌گذاران خارجی از فعالیت در ایران شد.
با شروع به کار مجلس هفتم، این مجلس نیز که کنترل آن در اختیار اصولگرایان قرار داشت وارد عمل شد و انعقاد قرار داد با شرکت ترکیه‌ای «تاو» در فرودگاه امام خمینی و شرکت ترکیه‌ای «ترک سل» در اپراتور دوم تلفن همراه را منوط به تصویب مجلس کرد. هر دو شرکت ترک، با فشار مجلس و سپاه کنار گذارده شدند. خاتمی در اعتراض به این اقدام مجلس هفتم سفر خود به ترکیه را به تعویق انداخت. مجلس پس از استیضاح خرم وزیر راه و ترابری به گزینه دیگر خاتمی برای این پست (احمد صادق بناب) نیز رای منفی داد. با آنکه خرم تهدید کرده بود در روز استیضاح پشت پردۀ حمله به فرودگاه را افشا می‌کند، در روز استیضاح سخنی از این موضوع نگفت. استیضاح احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت دوم خاتمی در مجلس هفتم و رد گزینه‌های بعدی خاتمی کار افتتاح فرودگاه را بیش از پیش به تعویق انداخت. این فرودگاه مجدداً در روزهای آخر فعالیت خاتمی در اردیبهشت ۱۳۸۴ برای بار دوم افتتاح شد. دولت‌های کانادا و بریتانیا هم‌زمان با افتتاح دوم فرودگاه از اتباع خود خواستند که از سفر از طریق این فرودگاه اجتناب کنند. علت این هشدار وجود برخی اشکالات فنی (از جمله نشست برخی ساختمان‌ها و نگرانی از بروز مشکلاتی در باند فرود) اعلام شد. نمایندگانی از سازمان ایکائو برای بازرسی وضعیت فرودگاه اعزام شدند. خرداد ۱۳۸۶ و پس از کشف باند قاچاق کالا توسط برخی مقامات و شرکت‌های ایرانی فعال در فرودگاه، گمرک تجاری این فرودگاه بطور موقت تعطیل و ترخیص کالاهای تجاری به گمرک شماره دو فرودگاه بین‌المللی مهرآباد تهران (مستقر در آزادراه تهران کرج) منتقل گردید. در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۸۶ اعلام شد که غلام‌حسین باقریان مدیر عامل وقت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از سمت خود برکنار شده‌است. وی از سال ۱۳۷۶ و در جریان ساخت فرودگاه در سِمت معاون عملیاتی آن و از هنگام افتتاح فرودگاه در سال ۱۳۸۳ در سمت عضو مدیر عامل و عضو هیئت مدیره فرودگاه فعالیت می‌کرد.
ساخت و توسعه
در طرح توسعه فرودگاه بین‌المللی امام به دلیل استاندارد نبودن اسفالت سطح باند اصلی پرواز در سال ١٣٩٣ توسط سازمان هواپیمایی کشور و زیر نظر شرکت مادر تخصص ایمن راه (مهندسین مشاور) به مناقصه گذاشته شد و شرکت هموار ره اذر به عنوان پیمانکار این پروژه به سرپرستی مهندس حسینعلی نقیان که پیش ازین ساخت دو باند فرودگاه دیگر در کشور را عهده دار بودن کار بهسازی باند اصلی رو به عهده گرفت و توسط افراد مجرب و متخصص (پوریا نقیان) روکش اصلی اسفالت باند اجرا و جزو استانداردترین باند فرودگاههای کشور شناخته شد.پهنه ۱۴ هزار هکتاری فرودگاه به دو بخش هوایی و غیر هوایی تقسیم شده‌است. بخش هوایی شامل ۴۰۰۰ هکتار از اراضی فرودگاه است که به چهار فاز تقسیم شده، فاز اول این پروژه شامل ترمینال مسافری شماره یک و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن با ظرفیت جابجایی حدود ۶/۵ میلیون مسافر در سال است که در حال حاضر سالانه به ۵ میلیون مسافر سرویس می‌دهد. فاز دوم شامل ترمینال مسافری شماره دو و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن با ظرفیت جابجایی حدود ۲۰ میلیون مسافر در سال در حال حاضر در حال ساخت است. هزینۀ احداث و تکمیل فاز دوم طرح توسعۀ فرودگاه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده‌است. فاز سوم شامل ترمینال مسافری شماره سه و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن خواهد بود که از لحاظ معماری و ظرفیت دقیقاً مشابه ترمینال مسافری شماره دو است. در فاز چهارم طرح توسعه این فرودگاه که فاز نهایی بخش هوایی است برای افزایش ظرفیت فرودگاه تا ۹۰ میلیون مسافر در سال برنامه‌ریزی شده‌است. بخش غیر هوایی طرح توسعه فرودگاه (شهر فرودگاهی) حدود ۱۰ هزار هکتار از اراضی فرودگاه را به خود اختصاص می‌دهد که شامل ۱۵۰۰ هکتار منطقه آزاد تجاری، ۲۵۰۰ هکتار منطقه ویژه اقتصادی و حدود ۶۰۰۰ هکتار با کاربری‌های متفاوت است.
فرودگاه امام خمینی اولین فرودگاه مجهز به شبیه‌ساز برج مراقبت پرواز در ایران است که در سال ۱۳۹۳ به کوشش گروه دانش‌بنیان ایرانی «گروه فراز» و با هدف آموزش پرسنل برج مراقبت پرواز طراحی شده‌است. با استفاده از این سیستم اولین دوره بین‌المللی آموزشی تخصصی برج مراقبت برای کنترلرهای برج مراقبت کشور سوریه برگزار شد.
پایانه ۱
نخستین و تاکنون تنها پایانه فعال، پایانه ۱ نامیده می‌شود که سالیانه مجموعاً ۶٫۵ میلیون مسافر و ۱۲۰٬۰۰۰ تُن بار از این فرودگاه جابه‌جا می‌شود. در سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۷ میلیون مسافر از این پایانه جابه‌جا شده‌اند و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۸ میلیون مسافر افزایش یابد.
پایانه سلام (پایانه ۲)
دومین پایانه، سلام نامیده می‌شود که اکنون در حال ساخت است و ظرفیت پذیرش ۵ میلیون مسافر در سال را دارد. قرار بود این پایانه در ژوئن ۲۰۱۶ قابل استفاده باشد ولی مشکلات مالی افتتاح آن را تا مه ۲۰۱۷ به تعویق انداخت. هرچند که این پایانه قرار بود صرفاً برای پروازهای حج استفاده شود، ولی به‌گفته عباس آخوندی، وزیر مسکن و شهرسازی ایران، از این پایانه برای همه پروازها استفاده خواهد شد.
پایانه ایرانشهر (پایانه ۳)
سومین پایانه ایرانشهر نامیده می‌شود که اکنون در مرحله مطالعاتی قرار دارد و قرار است شرکتی هلندی کار ساخت آن را انجام دهد. این توانایی پذیرش ۲۰ میلیون مسافر در سال را خواهد داشت و انتظار می‌رود با افتتاح این پایانه ظرفیت جابه‌جایی مسافر در فرودگاه امام خمینی به ۳۰ میلیون نفر در سال افزایش یابد. پس از افتتاح این پایانه، از پایانه ۱ فقط برای پروازهای داخلی استفاده خواهد شد.
جایگاه تشریفات اختصاصی
سی‌آی‌پی یا جایگاه تشریفات اختصاصی فرودگاه امام خمینی (به انگلیسی: Commercial Important Person) بخشی از این فرودگاه بین‌المللی‌ست که در ۷۰۰۰ متر مربع بنا و سه طبقه ساخته شده‌است که مجهزترین سی‌آی‌پی کشور است.
مسافرین ورودی و خروجی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی که مایل به استراحت بعد یا قبل از پرواز هستند می‌توانند از سالن مجهز تشریفات و امکانات موجود در آن بازدید و استفاده کنند. این بنا در سه طبقه به‌گونه‌ای طراحی شده‌است که مسافرهای جایگاه به همراه مستقبلین و یا مشایعین در فضایی آرام و بدون نیاز به اجرای فرایندهای عادی عملیات فرودگاهی به استراحت بپردازند.
منبع: ویکی پدیا